یکی از رایج‌ترین شکایاتی که بیشتر بیماران دارای دندان‌های مصنوعی دارند، عدم ثابت شدن پروتز متحرک یا دندان مصنوعی در جای خود است. ثابت نبودن دندان‌های مصنوعی یا پروتزهای متحرک، بر نحوه صحبت کردن و غذا خوردن تاثیر می‌گذارد. اوردنچر یا پروتزهای نیمه متحرک راه حل عالی برای از بین بردن این مشکلات هستند. پروتزهای نیمه متحرک و یا اوردنچر در برخی مواقع همانند پروتز ثابت و در مواقع دیگر همانند پروتزهای متحرک عمل می‌کنند. در واقع این نوع پروتزها اغلب برای افرادی استفاده می‌شوند که تمامی دندان‌های خود را از دست داده و نیاز دارند تا دندان‌های کاملی را جایگزین دندان‌های قبلی خود کنند. در این مقاله قصد داریم به معرفی بیشتر پروتزهای دندانی نیمه متحرک، انواع آنها و نحوه ساخت و آماده سازی آنها بپردازیم.
پروتز دندان نیمه متحرک یا اوردنچر چیست؟
پروتز دندان نیمه متحرک که با عنوان اوردنچر نیز شناخته می‌شوند، روشی جدید است که در آن دندان‌های مصنوعی روی یک پایه ثابت قرار می‌گیرند. پروتزهای دندانی نیمه متحرک در دهان ثابت می‌شوند و دچار لغزش نمی‌شوند. این روش درمانی جایگزین مناسبی برای دندان‌های مصنوعی می‌باشد. پروتزهای درمانی نیمه متحرک اغلب برای افرادی استفاده می‌شوند که استخوان فک محکم و کافی برای ثابت نگه داشتن پایه ایمپلنت دندان دارند. در واقع پروتزهای دندانی نیمه متحرک یا اوردنچرها یک نوع دست کامل دندان هستند که بر روی پایه دندان و یا ایمپلنت قرار می‌گیرند.
روش آماده سازی پروتز دندانی به چه صورت است؟
پروسه آماده سازی اوردنچرها یا پروتزهای دندانی برای بیمارانی که دندان‌های خود را از دست داده‌اند، کمی طولانی و زمانبر است و باید طبق مراحل خاصی انجام شود. دندانپزشک یا جراح متخصص تمامی مراحل پروسه ایمپلنت و اوردنچر را با بیمار بررسی کرده و تصمیم نهایی را به بیمار اعلام می‌کند.
۱. مشاوره؛ شما به عنوان یک بیمار باید تمامی نیازها، نگرانی‌ها و بودجه خود را با پزشک متخصص خود در میان بگذارید. پزشک شما یک معاینه جامع انجام می‌دهد و سوابق پزشکی و دندانی شما را به طور کامل بررسی می‌کند. معمولاً برای تعیین ارتفاع استخوان و در صورت نیاز به هر گونه جراحی اضافی مانند پیوند استخوان یا تقویت سینوس، عکس‌ها، قالب‌ها و رادیوگرافی سه بعدی گرفته می‌شود.
۲. کاشت ایمپلنت؛ پزشک با استفاده از بی حسی موضعی محل موردنظر برای قرارگیری پروتز دندان را بی‌حس می‌کند. پزشک پس از برش دادن لثه و استخوان فک، چندین ایمپلنت تیتانیوم را در استخوان فک شما قرار می‌دهد.
جهت مطالعه‌ی بیشتر: انواع ایمپلنت دندان
۳. فرایند بهبود ایمپلنت؛ پس از جراحی لثه و قرار دادن پایه‌های ایمپلنت در فک، زخم‌های حاصل از جراحی باید بهبود یابد که این روند معمولاً بین ۳ تا ۶ ماه متغیر است.
۴. پس از بهبود زخم‌ها، قالب گیری برای ساخت پروتز دندان نیمه متحرک انجام می‌شود. اسکن یا قالب‌های سنتی به ساخت اوردنچرها کمک می‌کنند. سپس قالب دندان گرفته شده برای ساخت چارچوب پروتز و دندان مصنوعی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
۵. نصب پروتز؛ هنگامی که پروتزهای نیمه متحرک شما آماده شد، دندانپزشک شما آن را تست کرده و تغییرات لازم را انجام می‌دهد. اگر پروتز ساخته شده به خوبی در دهان و روی پایه‌ها قرار بگیرد، دندان‌ها در جای خود ثابت می‌شوند. همچنین پس از ثابت شدن پروتز، دستورالعمل های مراقبتی نیز توسط پزشک به شما داده می‌شود.
عواملی که باید در انتخاب پروتز دندان در نظر گرفت؟
عوامل مختلفی وجود دارد که باید به هنگام انتخاب پروتز ثابت دندان و یا پروتزهای نیمه متحرک در نظر گرفت. بررسی این نکات توسط پزشک متخصص قبل از قالب گیری و اجرای پروتز ضروری می‌باشد.
سن و سلامت دهان و دندان بیمار
هر چه بیمار به هنگام کاشت ایمپلنت و نصب پروتز نیمه متحرک جوان‌تر و سالم‌تر باشد، طول عمر دندان‌ها بیشتر خواهد بود. همچنین، از آنجایی که برخی از مزایای پروتزهای دندانی نیمه متحرک بیشتر است، نصب و قرار گیری آن در دهان موجب حفظ و بهبود تراکم استخوان می‌شود. استفاده از این روش درمانی می‌تواند در حفظ سلامت دهان و دندان شما در بلند مدت نقش بسزایی داشته باشد. بیماری‌های مزمنی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری قلبی نیز می‌توانند در بهبود زخم‌های ناشی از کاشت ایمپلنت خلل ایجاد کند. از این رو اگر قصد انجام این روش درمانی در بهترین کلینیک دندانپزشکی را دارید، باید در زمان مناسبی اقدام به این کار کنید تا شرایط جسمانی شما، در کاشت ایمپلنت و نصب پروتز نیمه متحرک خللی ایجاد نکند.
تراکم استخوان فک بیمار
ایمپلنت‌های دندانی برای ثابت ماندن در فک، به استحکام استخوان فک بیمار متکی هستند. دارا بودن تراکم استخوان کافی برای حمایت از ایمپلنت ضروری است. درصورتیکه استخوان فک از استحکام کافی برخوردار نباشد، ایمپلنت از فک خارج شده و در نهایت به طور کامل می‌افتد. بیمارانی که تراکم استخوان فک ضعیفی دارند، ممکن است بتوانند با مصرف مکمل‌ها یا داروهای تجویزی استخوان‌ساز قبل از جراحی ایمپلنت، تراکم استخوان خود را به حد قابل قبولی برسانند.
رفتارها و عادات سلامتی بیمار
رفتارها و عادات مرتبط با سلامتی مانند سیگار کشیدن، نوشیدن بیش از حد الکل و رژیم غذایی نامناسب می‌تواند بر میزان موفقیت کاشت ایمپلنت و نصب پروتزهای نیمه متحرک تاثیر بگذارد. استفاده بیش از اندازه از سیگار می‌تواند با ایمپلنت و پروتز دندان منع مصرف داشته باشد. نیکوتین و سایر مواد سرطان زا در سیگار جریان خون را محدود کرده و مانع از بهبود زخم بافت لثه می‌شود. بیمارانی که کاندیدای این روش درمانی هستند، باید مصرف غذاهای غنی از ویتامین مانند سبزیجات، میوه‌ها و پروتئن را افزایش دهند.
پروتز متحرک دندان چیست؟
امروزه روش‌های درمانی مختلفی برای جایگزین کردن دندان‌های از دست رفته وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به ایمپلنت، پروتز ثابت دندان و یا پروتزهای متحرک و نیمه متحرک اشاره کرد. پروتزهای متحرک دست کامل دندان هستند که پس از قالبگیری در آزمایشگاه ساخته شده و در فک بیمار قرار می‌گیرد. همانطور که از نام این پروتز پیداست، کاملاً متحرک بوده و بیمار می‌تواند به راحتی آن را در داخل دهان خود قرار داده و یا آن را خارج کند. پروتزهای دندان متحرک معمولاً به هنگام خوردن غذا می‌لغزند و در جویدن اختلال ایجاد می‌کنند. بنابراین بهتر است از روش‌های درمانی دیگر همچون اوردنچر و یا ایمپلنت استفاده شود.
انواع پروتز متحرک دندان
ایمپلنت‌های اوردنچری بسته به نیاز و بودجه بیمار می‌توانند در جای خود ثابت یا قابل متحرک باشند. هر دو نوع این پروتزها به طور قابل توجهی راحت‌تر و زیباتر از پروتزهای معمولی دندانی هستند و به بهبود سلامت دهان و دندان بیمار در بلند مدت کمک می‌کنند. امروزه در بیشتر کلینیک‌های دندانپزشکی علاوه بر خدماتی همچون نصب روکش دندان، عصب کشی، درمان ریشه، ارتودنسی دندان و …، ایمپلنت و نصب و اجرای انواع پروتزهای دندانی ثابت، متحرک و نیمه متحرک انجام می‌شود.
به طور کلی پروتزهای متحرک دندانی به چندین نوع تقسیم بندی می‌شوند که در ادامه به برخی از آنها اشاره کرده‌ایم.
جهت مطالعه‌ی بیشتر: فیکسچر چیست
اوردنچرهای بر پایه ایمپلنت
پروتزهایی که بر پایه ایمپلنت هستند، نوعی از اوردنچرها محسوب می‌شوند که از چهار یا شش ایمپلنت در استخوان فک پایین و فک بالا استفاده می‌کنند. این دسته از پروتزها به حفظ استخوان فک برای جلوگیری از تحلیل بیشتر آن کمک می‌کنند. اوردنچرهای بر پایه ایمپلنت معمولاً به دو عمل جراحی نیاز دارند: یک عمل برای قرار دادن ایمپلنت در استخوان فک و دیگری برای باز کردن ایمپلنت برای نصب یک پروتز سفارشی. اوردنچرهای بر پایه ایمپلنت را می‌توان به هنگام خواب یا تمیز کردن برداشت.
اوردنچرهای ثابت بر پایه ایمپلنت
اوردنچرهای ثابت بر پایه ایمپلنت مشابه اوردنچرهای متحرک هستند، با این تفاوت که این پروتزها با پیچ در جای خود قفل می‌شوند و بیمار نمی‌تواند آن را از فک خود جدا کند. در صورتیکه بیمار قصد جدا کردن پرپتز را داشته باشد، می‌تواند به دندانپزشک مراجعه کند تا به آرامی پیچ پروتز را باز کرده و آن را خارج کند. این نوع از پروتزها، یکی از گزینه‌های ایده‌آل برای بیمارانی است که تمامی دندان‌های خود را از دست داده‌اند. شایان ذکر است که هزینه‌های مربوط به این نوع پروتز، کمی بیشتر از سایر روش‌ها می‌باشد. استفاده از بریج دندان نیز یکی از روش‌های پروتزهای ثابت است که با ایجاد یک پل نزدیک ریشه دندان، دندان مصنوعی روی آن قرار می‌گیرد.
اوردنچرهای میله‌ای
این نوع از پروتزهای دندانی با پایه ایمپلنت نگهدارنده میله‌ای به ایمپلنت‌ها متصل است که دندان مصنوعی می‌تواند روی آن نصب شود. میله‌های موجود در ایمپلنت این امکان را به دندان مصنوعی می‌دهد تا در صورت نیاز روی ایمپلنت‌ها بسته شود و امنیت بیشتری نسبت به پروتزهای معمولی را ارائه می‌دهد.
اوردنچرهای توپی
ایمپلنت‌های نگهدارنده توپی یک راه حل عالی برای قوس پایینی فک هستند که در این روش معمولاً دو یا چهار ایمپلنت در استخوان فک قرار می‌گیرند. اوردنچر توپی، در واقع اباتمنتی است که از ایمپلنت به پروتز متصل می‌شود. این روش در مقایسه با دندان‌های مصنوعی سنتی، ثبات و عملکرد بهتری را برای بیمار در دراز مدت ارائه می‌دهد. علاوه بر این، اتصالات توپی این پروتزهای دندانی، تمیز کردن آن را آسان‌تر کرده و در صورت نیاز به تعویض قطعات، تعویض قطعات را تسهیل می‌کند.
اوردنچرهای پارسیل
گاهی اوقات بیماران تنها چند دندان خود را به طور دائم از دست می‌دهند و نیاز به دندان مصنوعی جزئی دارند. اوردنچرهای پارسیل همانند پروتزهای کامل، معمولاً قابل جابجایی هستند. اوردنچرهای پارسیل دقیقاً عملکردی مشابه با پروتزهای کامل نگهدارنده ایمپلنت دارند. در این روش ریشه دندان را با یک یا چند ایمپلنت جایگزین می‌کنند، به طوری که قسمتی از آن می‌تواند روی ایمپلنت‌ها چسبانده شود. اوردنچرهای پارسیل در مقایسه با پروتزهای پارسیل قدیمی، ظاهر طبیعی‌تری ارائه می‌دهند.
نحوه عملکرد اوردنچر به چه صورت است؟
همانطور که گفتیم، پروتزهای دندانی نیمه متحرک و یا اوردنچرها یک روش درمانی برای جایگزین کردن دندان‌های از دست رفته هیتند که اغلب بر پایه ایمپلنت و توسط پزشکان متخصص انجام می‌شوند. پروتزهای دندانی نیمه متحرک همانند پروتزهای دندانی ثابت بر روی پایه‌های فلزی که در داخل استخوان فک قرار داده می‌شوند، نصب می‌شوند. پایه‌های فلزی ایمپلنت، همانند پایه‌های فلزی یا میله‌ای در پروتزهای دندانی ثابت عمل کرده و دندان‌های مصنوعی را به شکل ثابتی نگه می‌دارد. در واقع تمامی دندان‌های مصنوعی که برای بیمارن ساخته می‌شوند، روی پایه‌های فلزی ایمپلنت‌ها قرار می‌گیرند. پروتزهای درمانی نیمه متحرک در مقایسه با پروتزهای دندانی متحرک، راحتی بیشتری را به ارمغان می‌آورند و طول عمر بیشتری داشته و سلامت دهان و دندان بیمار را برای مدت طولانی تأمین می‌کنند.
پروتز نیمه متحرک چگونه ساخته می شود؟
استفاده از پروتزهای دندانی نیمه متحرک برای تمامی افرادی که دندان‌های خود را از دست داده‌اند، روش مناسبی نیست و هر بیمار باید با توجه به تشخیص و نظر دندانپزشک متخصص اقدام به استفاده از روش درمانی ایده آل کند. به طور کلی ساخت پروتزهای دندانی نیمه متحرک شامل چندین مرحله است که در زیر به آنها اشاره کرده‌ایم؛
کاشت پایه فلزی؛ در صورتیکه یک بیمار کاندیدای استفاده از پروتز نیمه متحرک است، در مرحله اول باید پایه‌های فلزی در استخوان فک او قرار بگیرد.
ترمیم استخوان فک و جوش خوردن پایه فلزی؛ در این مرحله باید پایه‌های فلزی قرار داده شده به استخوان فک جوش بخورد و زخم ایجاد شده در لثه بهبود یابد. این فرایند اغلب بین ۲ تا ۶ ماه در بیماران مختلف متغیر است.
قالب گیری از دندان؛ پس از محکم شدن پایه‌های فلزی در استخوان فک و جوش خوردن آنها، نوبت به قالب گیری از استخوان فک بیمار می‌شود و سپس قالب به لابراتوارهای تخصصی برای ساخت دندان مصنوعی ارسال می‌شود.
تست دندان؛ در نهایت پروتز دندان ساخته شده روی پایه‌های فلزی قرار داده می‌شود تا پزشک از عملکرد صحیح آنها و متناسب بودن اندازه دندان در فک اطمینان حاصل کند.
مزیت های پروتز نیمه متحرک دندان
زیبایی شناسی: استفاده از پروتزهای دندانی نیمه متحرک، از استخوان فک در برابر از دست دادن عضله محافظت کرده و کمک می‌کند تا ظاهر صورت به صورت قبل باقی مانده و تغییری نکند.
سلامت: استفاده از این روش درمانی، از استخوان فک محافظت می‌کند و امکان جویدن مناسب غذاها را فراهم می‌کند.
اثبات شده است: این روش درمانی برای سال‌های متمادیست که یکی از روش‌های مطمئن برای جایگزین کردن دندان‌های از دست رفته می‌باشد و بیمارانی که از پروتزهای نیمه متحرک استفاده کرده‌اند، از عملکرد آن بسیار راضی بوده‌اند.
راحتی: قرار گیری اوردنچرها در فک بسیار راحت است و هیچ دردی برای بیمار ایجاد نمی‌کند.
نگهداری آسان: نگهداری از پروتزهای دندانی نیمه متحرک بسیار آسان است و مانند دندان‌های معمولی به راحتی با مسواک تمیز می‌شوند.
به طور کلی پروتزهای درمانی نیمه متحرک روشی عالی برای کمک به افرادی است که می‌خواهند عملکرد طبیعی دندان‌های خود را با قیمت مقرون به صرفه داشته باشند.
هزینه پروتز دندان چیست؟
همانند سایر خدمات پزشکی و دندانپزشکی، هزینه تعبیه پروتزهای دندانی را نیز نمی‌توان به طور دقیق و مشخصی بیان کرد و هزینه آن با توجه به مولفه‌های مختلفی چون متریال به کار برده شده، نوع پروتز، هزینه لابراتوار، سختی کار، دستمزد دندانپزشک و غیره می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه به توضیح برخی از این عوامل پرداخته می‌شود.
متریال استفاده شده؛ مواد اولیه و متریال‌های مختلفی وجود دارند که برای پروتزهای دندانی به کار برده می‌شوند و به دلیل همین تنوع، در صورتی که از مواد اولیه با کیفیت و درجه یک برای پروتز استفاده شود، هزینه پروتز افزایش پیدا کرده و به نسبت مواد معمولی‌تر، گران‌تر خواهد بود.
هزینه لابراتوار؛ پروتزهای دندان در لابراتوار ساخته می‌شوند که هزینه جداگانه‌ای به آن اختصاص داده می‌شود. افرادی که قصد استفاده از پروتز دندانی را دارند، میبایست هزینه مربوط به لابراتوار را نیز بپردازند.
دستمزد دندانپزشک؛ اگرچه دستمزدها معمولا توسط مصوبه‌های دولتی تعیین می‌شوند، اما دندانپزشک‌ها مطابق با تخصص و مهارتی که در امور دندانپزشکی دارند دستمزد‌های مختلفی می‌توانند داشته باشند. اغلب دندانپزشکانی که دارای تجربه، مهارت و تخصص بیشتری هستند، دستمزد بیشتری نیز دریافت می‌کنند.
تعداد دندان‌هایی که نیاز به ترمیم و جایگزینی دارند؛ هزینه‌های دندانپزشکی مربوط به پروتزهای دندانی، مطابق با هر یک واحد دندان محاسبه می‌شود. بنابراین، در صورت زیاد بودن تعداد دندان‌هایی که فرد از دست داده است، هزینه پروتزهای دندانی بیشتر خواهد بود.
مراقبت از پروتز دندان
اکثریت بزرگسالان حداقل یک دندان را در طول زندگی خود از دست می‌دهند و به پروتزهای دندانی نیاز پیدا می‌کنند. برای حفظ و افزایش طول عمر پروتزهای دندانی، نکات مراقبتی وجود دارند که باید رعایت شوند.
مسواک زدن روزانه؛ اغلب افراد می‌دانند که مسواک زدن دندان‌ها برای جلوگیری از پوسیدگی چقدر مهم و ضروری است. اگرچه پروتزهای دندانی نمی‌توانند پوسیده شوند، اما ممکن است دندان‌های دیگر و یا لثه‌ها دچار پوسیدگی و عفونت شوند. بنابراین، مسواک زدن دندان‌های مصنوعی و لثه‌ها با استفاده از یک خمیر دندان مخصوص و مسواک نرم که موجب ایجاد خراش بر روی دندان‌های مصنوعی نشود، ضروری است.
دقت در جا‌به‌جایی و حمل؛ از آنجایی که دندان‌های مصنوعی ممکن است بشکنند، بیمار باید با دقت با آنها برخورد کند. هنگامی که بیمار آنها را برای تمیز کردن یا مسواک زدن از دهان خود بیرون می‌آورد، باید آنها را بر روی یک حوله تمیز گذاشته و مراقب باشد که بر روی زمین نیفتاده و یا به جایی برخورد نکند.
استفاده از دستگاه تمیز کننده پروتزهای دندانی؛ اگر مسواک زدن پروتزها به تنهایی برای تمیز کردن آنها کافی نیست، بیمار می‌تواند از یک دستگاه تمیز کننده اولتراسونیک استفاده کند. با استفاده از امواج اولتراسونیک و محلول تمیز کننده، دندان مصنوعی می‌تواند ظاهر بهتری داشته باشد. البته این دستگاه نباید جایگزین مسواک زدن روزانه دندان‌های مصنوعی شود.
مرطوب نگه داشتن؛ مهم است که افراد پروتزهای دندانی خود را به هنگام شب بیرون آورده و در آب یا محلول مخصوص قرار دهند. اینکه کدام یک برای یک مجموعه خاص از پروتزهای دندانی مناسب است به بیمار و اینکه آیا پروتز مصنوعی دارای گیره فلزی است یا خیر بستگی دارد. هر دندانپزشک، دستورالعمل‌های دقیق‌تری را در این باره به بیمار خود ارائه می‌دهد.
شستشو پیش از قرارگیری مجدد در دهان؛ پروتزهای دندان مصنوعی پیش از قرارگیری مجدد در دهان باید کاملا شسته شوند. به خصوص اگر در محلول مخصوص قرار گرفته باشند. چرا که این محلول‌ها می‌توانند حاوی مواد شیمیایی مضری باشند که در صورت بلعیدن منجر به مشکلاتی شوند.
مراجعه و معاینات مداوم؛ معاینات منظم دندانپزشکی داشته باشید. دندانپزشک توصیه می‌کند که هر چند وقت یکبار برای معاینه و تمیز کردن کامل و دقیق پروتزهای خود مراجعه کنید.
جهت مطالعه‌ی بیشتر: نحوه مراقبت از ایمپلنت دندان
سوالات متداول
۱- تفاوت بین دندان مصنوعی یا دنچر با پروتزهای اوردنچر چیست؟
پروتزهای معمولی یا دنچر‌ها توسط چسب دندانپزشکی در جای خود ثابت می‌شوند. پروتزهای اوردنچر از بیرون مانند پروتزهای معمولی به نظر می‌رسند، در واقع با بستن یا پیچ کردن بر روی ایمپلنت‌های تیتانیومی که در استخوان فک بیمار قرار داده شده‌اند، در دهان تثبیت می‌شوند.
۲- اوردنچر برای چه مواردی استفاده می‌شود؟
اوردنچرها پروتزهای متحرکی هستند که برای جایگزینی دندان‌های از دست رفته و پوشش یا قرار دادن بر روی یک یا چند دندان طبیعی باقی مانده در دهان استفاده می‌شوند. این پروتزها به عنوان پروتزهای هیبریدی یا پروتزهای متکی به دندان نیز شناخته می‌شوند.
۳- ماندگاری پروتزهای دندانی اوردنچر چقدر است؟
اگرچه پروتزهای دندانی احتمالاً هر ۱۰ تا ۱۵ سال یکبار به دلیل ساییدگی و فرسودگی نیاز به تعویض دارند اما به طور کلی، ایمپلنت‌های اوردنچر با مراقبت و نگهداری مناسب می‌توانند تا آخر عمر دوام بیاورند. حلقه‌های نایلونی موجود بر روی پروتزها سریعتر فرسوده می‌شوند و احتمالاً هر یک تا پنج سال یکبار باید تعویض شوند.
۴- برای اوردنچر چند ایمپلنت لازم است؟
در اغلب موارد، تعداد ایمپلنت‌های دندانی که برای حمایت از اوردنچر مورد نیاز است، چهار عدد می‌باشد. البته لازم به ذکر است که در موارد مختلف ممکن است متفاوت بوده و برای اطمینان از استحکام و پایداری پروتز دندان به هنگام اعمال بر روی دندان‌ها تعداد ایمپلنت بیشتری مورد نیاز است.
