سلامت دهان و دندان چیست؟

وضعیت سلامت دهان شما اطلاعات زیادی در مورد وضعیت سلامتی کلی شما ارائه می‌دهد. وجود برخی مشکلات و بیماری ها به طور مستقیم بر در بخش‌های بدن اثر گذار اند، بنابراین با یادگیری بیشتر در مورد راه های مختلف بهبود سلامت دهان و دندان، می‌توانید از خود محافظت کنید.
دهان انسان مانند دیگر بخش های بدن شامل باکتری های بسیاری است که عموما بی ضرر هستند. فضای دهان شما اولین ورودی برای انتقال برخی باکتری های مضر به دستگاه گوارشی یا تنفسی می‌باشد.
در حالت کلی بدن انسان توان مقابله با باکتری های مضر را دارد و  با رعایت کردن برخی کارهای ساده مثل مسواک زدن روزانه نخ دندان کشیدن می‌توان ان‌ها را کنترل کرد. در صورت رعایت نکردن بهداشت دهان به صورت مکرر، این عوامل ممکن است باعث ایجاد مشکل و بروز عفونت هایی مانند پوسیدگی های دندانی و یا بیماری های مربوط به لثه شوند.
توجه به سلامت دهان و دندان آنچنان فرایند پیچیده ای نیست؛ با اهمیت دادن به آن می‌توانید لذت صحبت کردن، غذا خوردن، لبخند زدن و … تا سالهای زیادی از عمر خود داشته باشید. همچنین احتمال اینکه بتوانید دندان های خود را تا مدت طولانی تری حفظ کنید، افزایش می‌بابد.

مسواک زدن

مسواک زدن درست و اصولی برای تمیز نگه داشتن دندان ها و لثه ها ضروری است. مزیت مستقیم مسواک زدن حذف پلاک دهان و جلوگیری از اصلاح آن روی دندان ها و در امتداد خط لثه است. پلاک عامل اصلی پوسیدگی دندان  و بیماری لثه است؛ بنابراین مسواک زدن دو بار در روز اهمیت بالایی دارد. حذف پلاک به قدری مهم و ضروری است که مسواک نکردن دندان های خود برای چندین روز معمولا زمان کافی را برای شروع بیماری های جدی تر دهان فراهم می‌کند. بهتر است از مسواک هایی با موهای نرم، نایلونی و با انتهای گرد استفاده کنید تا باعث ایجاد خراش و تحریک دندان ها یا آسیب به لثه ها نشود. البته مسواک زدن غیر اصولی و نادرست تقریباً به همان اندازه مسواک نزدن می‌تواند آسیب زا باشد.
مسواک را با حرکات آرام و دایره ای  روی سطح دندان‌ها حرکت دهید تا پلاک ها از بین بروند. پلاک برداشته نشده می‌تواند سفت شود و منجر به تجمع جرم و التهاب لثه شود. بین برس های مسواک و سطح دندان و خط لثه زاویه ۴۵ درجه ایجاد کنید و به آرامی با حرکت جلو، عقب و چرخشی، تمام سطوح داخلی دندان را مسواک بزنید. مسواک را به صورت عمودی پشت دندان های جلویی خم کنید. با استفاده از نیمه جلویی برس، چندین حرکت بالا و پایین انجام دهید. مسواک را روی سطح جونده دندان قرار دهید و از یک حرکت ملایم به جلو و عقب استفاده کنید. از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید. فلوراید ماده ای است که با تقویت سطح خارجی سخت دندان به نام مینای دندان از پوسیدگی جلوگیری می‌کند. همچنین می‌توان با استفاده از فلورایدتراپی به سلامت دندان ها کمک کرد
لازم است در طول سه یا چهار ماه مسواک خود را عوض کنید؛ محققان ثابت کرده‌اند که هزاران میکروب روی دسته‌ها و موهای مسواک رشد می کنند. بیشتر آنها بی ضرر هستند، اما برخی دیگر می توانند باعث ویروس های سرماخوردگی و آنفولانزا، ویروس تبخال و باکتری هایی عامل عفونت پریودنتال شوند.

کشیدن نخ دندان به شیوه صحیح

نخ دندان کشیدن یک گام روزانه بسیار مهم در جهت حفظ سلامتی دهان و دندان است. نخ دندان رشته ای نازک است که در انواع مختلف ساده یا طعم دار و… قابل دسترس است. انجام این کار در ابتدا ممکن است ناخوشایند باشد، اما با تمرین و تکرار، نخ دندان کشیدن آسان‌تر می شود و همراه با مسواک زدن، باید بخشی از روال روزانه افراد باشد.
به اندازه حدودی ۵۰ سانتی متر از نخ دندان را برداشته و دور انگشتان بپیچید. نخ را در هر دو دست بین انگشت اشاره و شست محکم کنید و بین دندان های خود عبور دهید.
نخ را به آرامی در اطراف هر دندان حرکت دهید و زیر خط لثه ببرید. نخ را به آرامی چند بار به بالا و پایین بلغزانید تا پلاک و غذا از بین دندان هایتان پاک شود. این کار را با تمام دندان های بالایی و پایینی خود تکرار کنید. این حرکت ذرات غذا و مهمتر از آن پلاک های ایجاد شده را از بین می برد. نخ دندان کشیدن ممکن است در ابتدا باعث خونریزی جزئی شود، اما پس از چند بار این مشکل باید رفع شود. نخ دندان کشیدن باید حداقل یک بار در روز انجام شود تا دندان ها و لثه های شما سالم بماند.

اول نخ دندان یا اول مسواک؟

نخ دندان و مسواک زدن به طور پشت سر هم برای تمیز نگه داشتن دندان ها، جلوگیری از پلاک و البته بوی خوب نفس ضروری است. بنابراین، اینکه کدام را زودتر انجام دهید، اهمیت دارد.
طبق تحقیقات مشخص شده که ابتدا نخ دندان کشیدن و سپس مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید در از بین بردن پلاک بین دندانی موثرتر از اول مسواک زدن و سپس نخ دندان کشیدن است. علاوه بر آن نخ دندان کشیدن قبل از مسواک زدن  سبب می شود تا  فلوراید بیشتری بین دندان ها محبوس شود. علت آن این است که نخ دندان باعث شل شدن باکتری ها، پلاک ها و سایر باقیمانده های بین دندان ها می شود. پس از مسواک زدن و شستشو با آب، ذرات بیشتری از آن فضاهای بین دندانی که به سختی قابل دسترسی هستند خارج می شوند.

استفاده از تمیزکننده ی زبان

با استفاده از تمیزکننده زبان می توان سطح باکتری ها در دهان کنترل کرد. در عین حال که مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بسیار مهم هستند، استفاده از پاک کننده زبان نیز به از بین بردن باکتری ها و پلاک اضافی کمک می کند. با این‌ کار ارگانیسم های مضر را قبل از اینکه فرصتی برای حمله به دندان ها و لثه ها داشته باشند، از بین می برد. یک تمیز کننده زبان به شما این امکان را می دهد که نواحی غیرقابل دسترس در سطح زبان را تمیز کنید و ذرات موجود بین لایه های آن را از بین ببرید.

استفاده از دهان شویه

امروزه نام دهانشویه ها زیاد به گوش می رسد و استفاده از آنها به همراه مسواک زدن و نخ دندان می تواند کمکی بسیاری افزایش سلامت دهان و دندان کند دهانشویه ها مقدار اسید موجود در فضای دهان را کاهش می دهند و بخش‌هایی که در قسمت داخل و اطراف لثه امکان مسواک زدن برای آنها وجود ندارد را تمیز میکنند. دانشجوی ها همچنین می توانند تعادل را ایجاد کنند و برای افراد مسن و کودکان که به صورت مرتب ممکن است نتوانند مسواک و نخ دندان بکشند، اهمیت دارد.
شستشو دهان با دهان شویه ضد میکروبی می تواند میزان باکتری بیشتری را از بین ببرد و از این طریق میزان پلاک دندان را کاهش دهد بعد از نخ دندان کشیدن و مسواک زدن میتوانید در دو نوبت در روز تا زمان ۳۰ ثانیه در دهان خود غرغره کنید.

قرقره کردن سرکه سیب

سرکه سیب  یک راه عالی برای تمیز و سفید نگه داشتن دندان ها به طور طبیعی است. غرغره کردن با آن می تواند  به حذف مواد غذایی و باکتری هایی که در بین دندان ها گیر می کنند، کمک کند.

• از فواید غرغره کردن با سرکه سیب می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• نفس را تازه می کند
• باکتری های روی دندان و بین دندان ها را که عامل پوسیدگی هستند را از بین می برد.
• به طور طبیعی دندان ها را سفید می کند.
• باکتری ها را از زبان و داخل دهان حذف می کند.

جویدن آدامس بدون قند

توصیه دیگر جویدن آدامس بدون قند است. آدامس‌های بدون قند می توانند به کاهش میزان باکتری‌ها در دهان کمک کنند. همچنین به جریان بزاق را تحریک می کنند و دندان‌ها را با یون‌های کلسیم و فسفات که به بازسازی مینای دندان کمک می کنند، شستشو می‌دهند.

حذف تنقلات

حذف این تنقلات و انجام برخی اعمال به بهبود سلامت دهان و دندان شما کمک میکند. برای مثال:

آب نبات، نوشابه و چیپس را با گزینه های سالم تری مانند سیب، ماست و نوشیدنی های بدون قند جایگزین کنید.

۳۰ دقیقه پس از خوردن تنقلاتی که «چسبنده» یا حاوی قند یا کربوهیدرات بالا هستند، مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.

اگر بلافاصله بعد از آن امکان مسواک زدن ندارید، حتما با آب بشویید و حداقل روزی دو بار مسواک بزنید و قبل از خواب از نخ دندان استفاده کنید.

همچنین بهتر است از این غذاها تا حد امکان اجتناب کنید:

• نوشابه های گازدار
• قهوه
• میوه های خانواده مرکبات
• نان ها
• گوشت های فرآوری شده
• قندها
• جایگزین های قند مصنوعی
• پاستا
• الکل

استفاده از خوراکی های پاک کننده

برخی از غذاها در واقع می‌توانند به سفید ماندن دندان‌های  شما کمک کنند. غذاهای خام و فیبری مانند کرفس، خیار، سیب، گلابی، هویج و کاهو به تمیز کردن سطوح دندان کمک می‌کنند و مقداری از پلاک تجمع یافته را که می‌تواند دندان ها را زرد نشان دهد، از بین می‌برد.
همچنین، این غذاهای ترد به زمان بیشتری برای جویدن نیاز دارند، بنابراین بزاق را تحریک می‌کنند، که به خنثی کردن اسیدهایی که می‌توانند دندان های شما را فرسایش دهند، کمک می‌کند.

انتخاب غذای مفید برای دندان ها

غذاهایی که در طول روز مصرف می‌کنید تاثیر زیادی بر سلامت عمومی شما و همچنین سلامت دهان و دندان شما داشته باشد. اگر به صورت مرتب از نوشابه های قندی یا دیگر نوشیدنی های میوه های شیرین و میان وعده های غیر مغذی استفاده می‌کنید احتمال بیشتری دارد که در معرض پوسیدگی دندان قرار بگیرید دندان یکی از شایع ترین بیماری هایی ست که از دوران کودکی سلامت دندان ها را تهدید می‌کند و علت آن تجمع پلاک ها و برخورد آنها با قند می‌باشد که باعث حمله اسید به دندانها میشود.
غذاهایی که حاوی قند از هر نوع هستند می‌توانند به پوسیدگی دندان کمک کنند. برای کنترل میزان شکری که می‌خورید، حقایق تغذیه ای و برچسب مواد تشکیل دهنده روی غذاها و نوشیدنی ها را بخوانید و گزینه هایی را انتخاب کنید که کمترین قند را دارند. میزان زیاد قند عموما در رژیم غذایی شامل نوشابه، آب نبات، کلوچه و شیرینی یافت می‌شود. اگر رژیم غذایی شما فاقد برخی مواد مغذی باشد، ممکن است بافت‌های دهان شما در برابر عفونت مقاومت کنند. این ممکن است به بیماری لثه کمک کند. بیماری شدید لثه یکی از دلایل اصلی از دست دادن دندان در بزرگسالان است.

برای سلامت دهان و دندان از غذاهای متنوعی از هر یک از پنج گروه اصلی غذایی بخورید، از جمله:

• غلات کامل
• میوه ها
• سبزیجات
• منابع بدون چربی پروتئین مانند گوشت گاو بدون چربی، مرغ بدون پوست و ماهی؛ لوبیا خشک، نخود و سایر حبوبات
• غذاهای لبنی کم چرب و بدون چربی

همچنین نوشیدن میزان زیاد آب را فراموش نکنید. تعداد میان وعده هایی که می‌خورید را محدود کنید. اگر از میان وعده استفاده می‌کنید، چیزی را انتخاب کنید که سالم باشد؛ مانند میوه یا سبزیجات یا یک تکه پنیر می‌توانند انتخاب های خوبی باشند.

انتخاب نوشیدنی مفید برای دندان ها

مسواک زدن دو بار در روز و نخ دندان کشیدن بعد از غذا به تنهایی نمی تواند سلامت دهان و دندان شما را تضمین کند. نوشیدنی هایی که به طور منظم مصرف می‌کنید می‌توانند به دندان های شما آسیب بزنند یا برای آنها مفید باشند.
پوسیدگی دندان، تغییر رنگ دندان ها، حساسیت دندان ها و بیماری های مزمن لثه تنها تعدادی از اثرات مضر برخی نوشیدنی ها بر روی دندان های شما هستند. با این حال، مصرف برخی نوشیدنی ها در واقع می‌تواند برای دندان ها و سلامت کلی دهان شما مفید باشد.در اینجا به پنج نوشیدنی که به دندان شما آسیب نمی رساند، اشاره کرده ایم:

آب

آب در بدن ما بسیار ضروری است زیرا به جلوگیری از کم آبی بدن کمک می‌کند. با هر نوشیدنی آب، دهان شما هیدراته می‌شود و به تولید بزاق کافی کمک می‌کند. بزاق به تمیز کردن دهان، محافظت و ترمیم مینای دندان کمک می‌کند. آب ذرات غذایی باقی مانده بعد از غذا از جمله غذاهای اسیدی و شیرین را از بین می‌برد. این کار از دندان های شما در برابر پوسیدگی و بیماری های لثه محافظت می‌کند. آب حاوی فلوراید به محافظت و ترمیم مینای دندان و تقویت دندان ها کمک می‌کند.

آب سبزیجاتی که قند کمی دارند

سبزیجات بخشی ضروری از رژیم غذایی متعادل شما هستند که هرگز نباید از آن غافل شوید. سبزیجات سبز تیره مانند اسفناج و کلم پیچ حاوی ویتامین B و کلسیم هستند که به مبارزه با بیماری های لثه و تقویت دندان ها کمک می‌کند.

 شیر

شیر حاوی انواع مواد معدنی است که برای دندان شما ضروری است. کلسیم موجود در شیر به استحکام دندان ها کمک می‌کند و در همین زمان پروتئین ها از بیماری های لثه جلوگیری می‌کنند. کلسیم و فسفر به ترمیم و تقویت مینای دندان بعد از حملات اسیدی کمک می‌کند.

چای

برخلاف چای تیره که دندان‌های شما را لکه‌دار می‌کند، چای سبز یا شفاف دهان شما را از ذرات غذایی پاک می‌کند و از دندان‌های شما در برابر پوسیدگی محافظت می‌کند. چای سبز همچنین ترشح بزاق را تحریک می‌کند که برای دندان ها و سلامت کلی دهان ضروری است.

آب میوه واقعی

از آنجایی که همه میوه ها اسیدی نیستند، آب مخلوط میوه های طبیعی که فاقد اسید هستند و هیچ افزودنی ندارند، نه تنها بی ضرر هستند، بلکه برای دندان ها و سلامت کلی شما نیز ضروری هستند. بهتر است آب میوه را شخصا در خانه تهیه کنید چرا که بطری بسته بندی شده ممکن است حاوی مواد افزودنی و قندهایی باشد که برای دندان های شما مضر هستند.

ارتباط بین شیر و سلامت دهان و دندان

نوشیدن شیر دندان های شما را قوی تر می‌کند و از مینای دندان محافظت می‌کند. همچنین استخوان فک شما را تقویت می‌کند، که می‌تواند به ماندگاری دندان های طبیعی و جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک کند.

کنترل رفلاکس اسید معده

رفلاکس اسید معده می‌تواند مینای دندان را از بین ببرد و خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد. همانطور می‌دانید، اسید یکی از بدترین چیزها برای دندان ها است و می‌تواند منجر به مشکلات دندانی از جمله بوی بد دهان و حساسیت دندان شود. در واقع، این حساسیت می‌تواند آنقدر بد باشد که افراد را از مسواک زدن باز دارد. با این حال مبتلایان به رفلاکس اسید نیاز دارند تا حتما دو بار در روز مسواک بزنند. استفاده از مسواک نرم و خمیردندان طراحی شده برای دندان های حساس می‌تواند به کاهش ناراحتی کمک کند.
اگر به رفلاکس اسید مبتلا هستید، کارهایی وجود دارد که می‌توانید برای محافظت از دندان های خود در برابر اثرات مخرب اسید انجام دهید. بهترین مکان برای شروع این است که با یک متخصص گوارش صحبت کنید تا به شما در کنترل علائم کمک کند. آنها ممکن است تغییراتی را در رژیم غذایی یا عاداتی را بوجود بیاورند؛ این تغییرات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• اجتناب از غذاها و نوشیدنی های اسیدی
• محدود کردن غذاهای تند
• خوردن وعده های غذایی کوچکتر
• ترک سیگار

مصرف بعضی از داروها باعث خشکی دهان می‌شود

بسیاری از داروها، چه داروهایی که پزشک شما تجویز کرده و چه داروهایی که خودتان خریداری می‌کنید، می‌تواند بر سلامت دهان و دندان شما تاثیر بگذارد.

یکی از عوارض جانبی رایج داروها خشکی دهان است. بزاق کمک می‌کند تا غذا در اطراف دندان های شما جمع نشود و اسیدهای تولید شده توسط پلاک را خنثی می‌کند. این اسیدها می‌توانند به سطوح سخت دندان شما آسیب بزنند. خشکی دهان خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد. بافت های نرم دهان شما مانند لثه ها، پوشش گونه ها، زبان نیزتوانند تحت تاثیر داروها قرار گیرند. بنابراین بهتر است برای اطمینان از سلامت دهان و دندان خود  به صورت دوره ای به دندانپزشک مراجعه کنید.

سوالات متداول

چرا خوردن غذا نسبت به خوردن تنقلات آسیب کمتری به دندان‌ها میزند؟

غذاهایی که به عنوان بخشی از یک وعده غذایی مصرف شود نسبت به خوردن تنقلات زیاد در طول روز آسیب کمتری به دندان ها وارد کنند، زیرا بزاق بیشتری در طول وعده غذایی ترشح شود. بزاق به شستشوی غذاها از دهان میکند و اثرات اسیدها را کاهش دهد.

افرادی که مشکلات تنفسی دارند چگونه به بیماری های دهان و دندان مبتلا می شوند؟

افرادی که مشکلات تنفسی دارند اغلب از دستگاه های استنشاقی استفاده می کنند. استنشاق دارو از طریق دهان می تواند باعث عفونت قارچی به نام کاندیدیازیس دهان شود. گاهی اوقات این عفونت برفک نامیده می شود و به صورت لکه های سفید در دهان ظاهر می شود. شستشوی دهان پس از استفاده از دستگاه تنفسی ممکن است از این عفونت جلوگیری کند.