زمانی که دندانی پوسیده شده و یا می‌ریزد یا آن را می‌کشیم باعث خالی ماندن جای دندان برای همیشه میشود. مگر اینکه با روشی همچون پروتز ثابت جای آن را پر کنیم. از مهمترین روشهای جایگزین کردن دندانهای کشیده شده و یا از دست رفته پروتز دندان است. در این مقاله قصد داریم تا شما را با تعریف پروتز دندانی، کاربرد آن، و انواع پروتز دندانی آشنا کنیم. پروتز ثابت دندان بیشتر به نام روکش دندان بین مردم جا افتاده است.
پروتز ثابت دندان چیست؟
دندانهای مصنوعی که دندانپزشک جهت جایگزین کردن دندانهای کشیده شده یا از بین رفته به کار می‌برد پروتز ثابت دندان نامیده میشود. این پروتزهای می‌توانند کل دندانهای یک فک را پوشش دهند و یا می‌توانند تنها به یک دندان اختصاص داده شوند.
در حالت کلی دو نوع پروتز وجود دارد و افراد به دو دلیل مهم به دندانپزشک مراجعه می‌کنند تا آن را کار بگذارند. اول اینکه در بحث زیبایی بسیار اهمیت دارد. یعنی وضعیت بد دندانها و خالی بودن جای دندانها باعث میشود مردم موقع خندیدن و یا صحبت کردن، زیبایی دهان و دندان خود را نداشته باشند و در نتیجه خجالت زده شوند. دوم اینکه خالی بودن جای دندانها سبب میشود که افراد در جویدن غذا دچار مشکلشوند و نتوانند به خوبی غذای خود را بجوند. در نتیجه برای هضم آن دچار مشکل خواهند شد و بعضا دچار مشکلات گوارشی نیز می‌شوند. بنابراین با کار گذاشتن پروتزهای دندانی کمک زیادی به این افراد خواهد شد.
در پروتزهای ثابت، دندانهای مصنوعی را با قرار دادن در بالا لثه‌های طبیعی، به بافت لثه مصنوعی شما وصل می‌کنند. پروتزهای ثابت به لحاظ ایمن سازی با پروتزهای متحرک تفاوت دارند. زیرا از فناوری ایمپلنت دندان در پروتزهای ثابت استفاده میشود تا آنها را به دهان متصل کنند. در این فناوری که باعث بهبود چشمگیر صنعت دندانپزشکی شده است، تیتانیوم را در محل‌هایی از قوس دندانی که از پیش تعیین شده‌اند وارد می‌کنند. در نتیجه استخوان آن قسمت تحریک میشود و در اثر رشد حول ایمپلنت را فرا می‌گیرد. حال بعد از اینکه ایمپلنت تثبیت و دائمی شد، پروتز ثابت به آن متصل می‌گردد.
کار گذاشتن و یا حذف پروتزهای ثابت را فقط باید به دندانپزشک بسپارید. ولی وقتی آنها به صورت موفقیت آمیز کار گذاشته شدند، مقاومت بالایی داشته و بسیار با دوام خواهند بود. مزیتی که در مقایسه با پروتزهای معمولی دارند این است که حرکت نمی‌کنند و بنابراین می‌توان بدون نگرانی از اینکه شل شوند انواع غذاها را میل کرد و لذت برد.
مواد سازنده پروتز ثابت
- از جنس تمام فلز
- PFM که از پرسلن ترکیب شده با فلز بدست می‌آید.
- زیرکونیا: پرسنلی بنام زیرکونیا مواد تشکیل دهنده کل روکش به صورت یکپارچه است که پروتز را بسیار مستحکم می‌کند و در قابل استفاده در همه نقاط دهان بوده و ظاهری بسیار بهتر از روکش نوع PFM به دندان می‌دهد.
- تمام سرامیک: یکی از نوین ترین روشها، بکارگیری روکش‌های تمام سرامیک است که علاوه بر داشتن باند بسیار قوی به دندان، دارای ظاهری زیبا و هماهنگ با باقی دندانها نیز هست و در همه نقاط دهان قابلیت به کارگیری را دارد.
- گلاس: این نوع روکش، بدون فلز است و ظاهری زیبایی به دندان شما می‌دهد.
مراحل درمان پروتز ثابت
ساخت پروتزهای دندانی مراحلی دارد که در ادامه به آن اشاره شده است:
مرحله اول: جلسه مقدماتی مشاوره
قبل از اینکه روند کار گذاشتن پروتز آغاز گردد، باید دندانپزشک ابتدا به معاینه دقیق و کامل دندانهای بیمار بپردازد. سپس باید گزینه‌هایی که برای درمان وجود دارد را برای بیمار توضیح دهد در رابطه با بهترین گزینه‌ای که وجود دارد با بیمار مشورت کند.
اگر بیمار فقط یک دندان خود را از دست داده باشد، ممکن است به کارگیری ایمپلنت بهترین گزینه باشد. اما اگر چند دندان کنار هم را از دست داده باشد ممکن است پروتز ناکامل یا جزئی و یا بریج دندان پیشنهاد گردد.
اینکه کدام گزینه مناسب تر است به عوامل مختلفی از قبیل انتظارات بیمار از درمان، وضعیت سلامت دهانی فرد، هزینه هر یک از گزینه‌های درمانی وابسته است. دندانپزشک همه گزینه‌هایی که وجود دارند را برای متقاضی توضیح می‌دهد و بهترین گزینه را به او یادآور میشود تا در نهایت بیمار بتواند بهترین گزینه را انتخاب نماید.
مرحله دوم: تصویربرداری با اشعه ایکس و قالب‌گیری
بعد از اینکه گزینه درمانی مناسب توسط بیمار انتخاب شد، دندانپزشک با استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس و اسکن سه‌بعدی از دندانهای بیمار تصویربرداری می‌کند. ممکن است دندانپزشک از قالب‌گیری برای ساخت پروتز و قالب دندانها کمک بگیرد.
مرحله سوم: طراحی و ساخت پروتز
سپس دندانپزشک قالبی که ساخته است را به همراه تصاویر گرفته شده از دهان را به لابراتوار پروتز دندانی می‌دهد. این لابراتوار پروتز دندانی است که ساخت روکش دندان و ایمپلنت، اینله، انله، پروتز دندانی، و ونیر را انجام می‌دهد.
بعد از اینکه قالب و عکس دهان بیمار به لابراتوار منتقل شد وابسته به نوع پروتز، ممکن است ساخت آن از دو الی سه هفته زمان ببرد.
مرحله چهارم: تنظیم نهایی پروتز دندانی
بعد از اینکه مراحل ساخت پروتز تکمیل شد، باید بیمار برای تنظیم و ارزیابی آن به دندانپزشک مراجعه نماید. عملکرد پروتز و اینکه آیا قالب دهان بیمار است یا خیر توسط دندانپزشک بررسی میشود. اگر نیاز بود یک سری تنظیمات جزئی بر روی دهان بیمار انجام میشود تا پروتز کاملا فیت دهان شود. حال پروتز را به صورت دائمی در محل تعیین شده قرار می‌دهند.
مزایای پروتز ثابت دندان
- استحکام و دوام بالایی دارد
- ماندگاری زیادی دارد حتی تا حدود ۲۰ سال
- باعث ساییدگی یا تحلیل لثه نمی‌شود.
- عملکرد آن مثل دندان طبیعی است و محدودیتی ندارد.
نحوه انجام پروتز ثابت
- برای پروتز ثابت دندان ابتدا آماده سازی مقدماتی توسط دندانپزشک بر روی دندان بیمار انجام می‌گیرد. سپس از دندانهای بیمار قالب گیری میشود و قالب ساخته شده به لابراتوار دندانپزشکی ارسال میشود.
- حال در لابراتواری ماکت دندان با استفاده از گچ دندانپزشکی و قالب مد نظر ساخته میشود.
- حال از آن روی ماکت گچی، فریم فلزی آن را می‌سازند و سپس چند لایه سرامیک را در حرارت‌های بسیار بالا به فریم فلزی متصل می‌کنند. اگر ویژگی‌های فردی مثلا اندازه و رنگ دندان نیز مورد توجه قرار گیرند، پروتز دندان زیباتری را می‌توان ساخت که مشابه دندانهای واقعی متقاضی باشد.
- بریج دندان بدون فلز نوعی روکش است که آن را از سرامیک فشرده یا زیرکونیوم می‌سازند. در این نوع روکش نیز همانند قبل قالب گیری و عکسبرداری توسط دندانپزشکی انجام شده و برای لابراتوار ارسال میشود. اما مرحله ساخت روکش در لابراتوار با روشهای قبلی متفاوت است. در این روش ابتدا توسط دوربینهای ۳ بعدی ماکتهای دندانی را اسکن می‌کنند و سپس توسط کامپیوتر روکش را طراحی می‌کنند. سپس توسط یک دستگاه ویژه مشابه دستگاه تراشکاری دقیق صنعتی با نام CAD CAM، بلوکی‌های زیرکونیومی را می‌تراشند تا تبدیل به روکش شوند. سپس دندانپزشک موجود در بهترین کلینیک دندانپزشکی آنها را در دهان بیمار کار می‌گذارد.
چه عواملی را باید در انتخاب نوع پروتز در نظر بگیرید؟
عوامل زیادی را می‌توان در موفقیت امیز بودن انجام پروتز دندان دخیل دانست که مهمترین انها از این قرار است:
– سن
در متقاضیان بی دندان، سن یکی از اصلی ترین عوامل در تعیین نوع پروتز است. برای مثال، برای یک فرد جوان نباید پروتز کامل را تجویز کرد. زیرا در این حالت باید تمامی دندانهای او را کشید. نکته مهمی که وجود دارد این است که اگر فرد کل دندانهای خود را از دست بدهد، چهره او بخصوص اگر جوان باشد، پیر و سالخورده به نظر می‌رسد و زیبایی او تحت تاثیر خواهد گرفت.
– جنسیت
همانطور که می‌دانیم خانمها خیلی بیشتر از آقایان برای زیبایی خود اهمیت قائل هستند. بنابراین باید پروتزی برای آنها به کار برد که زیبایی آنها تحت تاثیر قرار نگیرد.
مثلا دندانپزشک باید اتصالات ظریف فلزی را به جای کاربرد کلاسی‌های فلزی قابل رویت را به کار ببرند. تا پروتز زیبایی خود را حفظ کند. کشیدن یا ریختن دندانها در خانمها، اعتماد به نفس آنها را به یغما می‌برد و در این حالت از لحاظ روحی ضربه خواهند خورد. برای همین هم هست که می‌گوییم جنسیت بیمار یکی از عوامل مهم در معین کردن نوع پروتز در خانمها محسوب میشود و باید طبیعی بودن این درمان را در نظر گرفت
– سلامتی عمومی
کشیدن دندانها و کار گذاشتن پروتز در متقاضیانی که دارای، بیماری‌های سیستم ایمنی، بیماری‌های خاص یا خونی و غیره مبتلا شده‌اند کار درستی نیست و این احتمال وجود دارد که عوارض آن وخیم و غیر قابل جبران باشد. این بیماری‌ها یکی از موانع بزرگ برای معالجات موفقیت آمیز پروتز هستند و باید تا وقتی که متقاضیان به یک وضعیت ثابت و طبیعی نرسیده باشند به این نکته توجه زیادی داشته باشند.
– نیازها و اولویت ها
از دیگر گزینه‌های موثر در تعیین نوع پروتز برای متقاضیان بدون دندان، ارزیابی آنها و درک نیازها و اولویت‌های آنها است برای رسیدن به این هدف باید به سوالات زیر پاسخ داده شود:
- تعداد دندانهایی که نیاز به جایگزینی دارند چند تا هستند؟
- آیا موادی هستند که بیمار به آنها حساسیت داشته باشند؟
- چه زمانی به پروتز جدید نیاز است؟
حال که نیازها برآورد شدند آیا متقاضیان قادرند تا انتخاب‌های خود را بر اساس آنها محدود سازند. ترجیح می‌دهند کدام مواد استفاده شوند؟ آیا پروتز ثابت را انتخاب می‌کنند یا متحرک؟ وقتی خواسته‌ها و نیازها را در نظر بگیریم، گزینه مناسب را راحت تر می‌توان انتخاب کرد.
– هزینه پروتز
هزینه یکی از موارد مهم برای تعیین نوع پروتز به حساب می‌اید و بیمار باید این مورد مهم را در انتخاب نوع پروتز در نظر داشته باشد تا بعدا متضرر نشود. در حالت کلی باید برای پروتزهای کامل وقت و هزینه بیشتری را صرف کرد. زیرا ابتدا باید ترمیم و درمانهای پریودنتال انجام شود تا در ادامه بتوان آنها را ساخت.
-فاکتورهای شغلی
یکی دیگر از فاکتورهای تعیین کننده در انتخاب نوع پروتز شغل فرد متقاضی است. مثلا افرادی که ساعات کاری شناوری دارند و یا بیکار هستند، علاوه بر اینکه می‌توانند وقت کافی برای پروتز در اختیار دندانپزشک قرار دهند، نوع پروتز نیز در آنها متفاوت است. و یا به عنوان مثال برای مجریها و یا خواننده‌ها دندان نقش تعیین کننده‌ای را ایفا می‌کند، زیرا ظاهر در این شغل‌ها اهمیت بالایی دارد.. بنابراین اینکه نوع پروتز چه باشد و از چه موادی برای ساخت آنها استفاده گردد بسیار مورد اهمیت خواهد بود.
در ورزشهایی که امکان ضربه خوردن به سر و صورت وجود دارد، معمولا بهتر است از پروتزهای پارسیل استفاده نمود تا پروتزهای ثابت. زیرا می‌توان هنگام مسابقات یا تمرینات ورزشی آنها را از دهان خارج کرد و در نتیجه در برابر ضربات احتمالی در امان بود.
روکش تک واحدی دندان
اگر ساختار دندان شما به دلایل مختلف ضعیف شده است و احتیاج دارد تا محافظت و تقویت شود، و یا اگر رنگ و حالت طبیعی خود را از دست داده و دارای ظاهری ناخوشایند است، می‌توان روکش دندان تک واحدی را برای حفاظت از دندان صدمه دیده و همچنین برای زیبایی به کار برد. با بکارگیری این روکش عملکرد طبیعی دندان و زیبایی دندان بر خواهد گشت.
کراون چه نوع ماده‌ای است؟
کراون که یک روکش دندان به شکل تاج دندان بوده و روی دندان تراش خورده، پوسیده، و یا آسیب دیده قرار داده میشود. به این منظور که بتواند روی دندان را بپوشاند تا هم ظاهر آن را بهتر کند و هم استحکام، شکل و اندازه آن را ترمیم کند. از مواد مختلفی جهت ساخت روکش‌ها ساخته میشود. معمولا روکش‌ها دو بخش سرامیکی و فلزی دارند. قسمت فلزی که به عنوان شاسی یا فریم است و کاربرد آن استحکام بیشتر دندان است، و در زیر سرامیک قرار دارد. نوعی دیگر از روکش‌ها وجود دارد که دیگر دارای فریم فلزی با رنگ تیره نبوده و جنس آنها تماما از سرامیک‌های تقویت شده، از قبیل زیرکونیا است. این نوع روکش‌هایی تماما از جنس سرامیک هستند روز به روز بهبود و توسعه پیدا می‌کنند.
کاربرد کراون
کاربرد روکش دندان برای کمک به جویدن بهتر غذا و همچنین حفظ سلامت دندان است. آنها معمولا بر روی دندانهایی که کاملا و یا بخش زیادی از آنها تخریب شده‌اند، و یا آنهایی که تحت درمان ریشه یا ایمپلنت هستند به کار می‌روند. در مواردی نیز جهت زیبایی به کار می‌روند و برای چسباندن آنها به دندان از موادی با نام چسب روکش یا همان سمان استفاده میشود و بر روی دندان فیکس می‌شوند.
FRC چیست؟
این نوع روکش‌ها با اینکه از نظر زیبایی نسبت به روکش‌های سرامیکی و زیرکونیا خیلی خوب نیستند، اما بسیار مستحکم هستند. این روکش‌ها از ترکیبی از پرسلن و فلز ساخته شده‌اند و بنابراین ممکن است لبه فلزی آنها دیده شود.
سرامیک زیرکونیوم چه نوع ماده‌ای است؟
در صنعت یکی از اکسیدهای پرکاربرد زیرکونیا یا اکسید زیرکونیوم است. خوبی این روکش این است که دارای رنگ فلزی روکش‌های نسل قبل نیست و این یک پوئن مثبت برای آن محسوب میشود. همچنین دارای دوام و استحکام بالاتری نیز هست.
مزایای استفاده از سرامیک زیرکونیوم
این روکش‌ها که بسیار مستحکم هستند و بنابراین در بریج‌ها و دندانهای خلفی کاربرد دارند، بدون فلز هستند. از لحاظ زیبایی خوب هستند، با اینکه به روکش‌های سرامیکی نمی‌رسند. امروزه روکش‌های بدون فلز محبوبیت بیشتری را نسبت به روکش‌های فلزی دارا می‌باشند.
مقایسه پروتزها با ایمپلنت
۱- مهمترین تفاوتی که پروتز دندان و ایمپلنت دندان با یکدیگر دارند این است که دندان مصنوعی متحرک بوده، ولی کارکرد ایمپلنت دندان دقیقا مثل دندان طبیعی است. زیرا در جای خود ثابت است و حرکت نمی‌کند. ولی دندان مصنوعی متحرک بوده و بنابراین میشود آن را از دهان بیرون آورد. بنابراین در مواقعی همانند تمیز کردن دندان، خوابیدن، و غیره فرد مجبور میشود تا قالب دندان مصنوعی را از دهان خود خارج کند و در جایی که بهداشتی و تمیز است قرار دهد.
۲- تفاوت بعدی در جنس این دو است. برای ایمپلنت دندان از تیتانیوم استفاده میشود که این عنصر دارای سازگاری بالایی با بدن انسان است. اما دندان مصنوعی یا پروتز دندان دارای جنس پرسلن است. پرسلن نسبت به تیتانیوم ضعیف تر است و بنابراین دندانهای مصنوعی مقاومت کمتری را نسبت به دندانهای کاشته شده در دهان شما دارند و زودتر دچار ترک یا شکستگی خواهند داشت. بنابراین ممکن است دندان مصنوعی به بازسازی و ترمیم نیاز پیدا کند. اما ایمپلنت دندان با دوام تر بوده و عمر آن بالا است.
۳- تفاوت دیگر بین این دو این است که پروتز دندان دارای هزینه پایین تری است و بنابراین به صرفه تر از ایمپلنت دندان است. اما ایمپلنت دندان هزینه بالایی را طلب می‌کند.
۴- تفاوت دیگر این است که ایمپلنت دندان نسبت به دندان مصنوعی طبیعی تر است و بنابراین از لحاظ روانی بسیار احساس بهتری را در شما القا می‌کند.
۵- همچنین ایمپلنت دندان زیباتر جلوه می‌کنند. همچنین به دلیل جلوگیری از تحلیل رفتن لثه و استخوان، ظاهر فک حفظ میشود و نمی‌توان متوجه شد که شما دندانهای طبیعی ندارید.
پروتز ثابت متکی بر ایمپلنت
برای مقاصد گوناگونی پروتز دندان استفاده میشود تا هم باعث ترمیم فک و جویدن شود، و هم باعث زیبایی و بهبود حرف شدن شود. این گونه از پروتزها دارای دو نوع ثابت و متحرک هستند. در نوع ثابت آن، پروتز توسط پیچ یا چسب به دندان وصل میشود. اما در پروتزهای متحرک اصطکاک موجود بین برش‌های زیرین مجاور دندان با سطوح سخت موازی استفاده میشود.. در عمل ساکشن با بکارگیری مخاط و استفاده از عضلات حول آناتومی فک می‌توان پروتز را سر جای خود قرار داد.
هزینه پروتز ثابت دندان
اگرچه پروتزها ارزانتر از ونیرها هستند، اما برخی دندانپزشکان هستند که هزینه‌ی زیادی بابت آن دریافت می‌کنند. بهتر است قبل از مراجعه به دندانپزشک، در مورد کیفیت و هزینه تحقیق کنید. علاوه بر این، بهتر است قبل از تصمیم گیری نظر یک متخصص را در مورد دندانپزشکان زیبایی و دندانپزشکان پروتز جویا شوید، به این دلیل که ممکن است نیاز واقعی شما متفاوت با چیزی باشد که تصور می‌کنید.
هزینه ترمیم دندان وابسته به دندانپزشک، نوع مواد مصرفی دارد. اما در برخی موارد که پروتزهای دندانی وسط می‌آیند علاوه بر اینها باید دستمزد لابراتوار را نیز در نظر گرفت. با اینکه پروتزها دارای قیمت کمتری نسبت به ونیرها هستند، اما برخی از دکترها بابت آنها هزینه‌های بالایی را می‌گیرند. بنابراین قبل از اینکه به دندانپزشک مراجعه کنید قبل از ان در مورد هزینه و کیفیت دندانپزشک بحث و تحقیق نمایید. همچنین باید در مورد دندانپزشکان پروتز و دندانپزشکان زیبایی تحقیق کنید.
سوالات متداول
پروتزها نسبت به ایمپلنت‌ها دارای چه معایب و مزایایی هستند؟
- ایمپلنت‌ها می‌توانند استخوان و بافت لثه را محافظت کنند، علاوه بر اینکه برای دندانهای ریخته یا کشیده جایگزین هستند. برای همین می‌توانند زیبایی فک را حفظ کنند. اما ان دسته از افرادی که دارای تحلیل زیادی در لثه یا استخوان خود هستند این مسئله بسیار حائز اهمیت است و تنها با این روش نمی‌توان این بافتها را بازسازی کامل کرد.
- پروتزهای متحرک را راحت تر می‌توان نگهداری و تمیز کرد. این برای افرادی که در استفاده از مسواک و نخ دندان مشکل دارند یک مزیت محسوب میشود.
- این پروتزها دارای سازگاری بیشتری هستند و اگر متقاضی دندانهای بیشتری را از دست داد کافیست با انجام تغییرات جزئی در دندانها، دندانهای جدید کشیده شده را نیز پوشش داد.
- آخر از همه اینکه این پروتزها هزینه کمتری را طلب می‌کنند و به صرفه تر هستند.
چگونه میشود ایمپلنت را با پروتز متحرک استفاده کرد؟
پروتز متحرک به دلیل اینکه کاملا روی لثه را می‌پوشانند، نمی‌توانند در فک پایین به خوبی ثابت شوند. برای همین بیماران اغلب از این مورد ناراضی هستند. حال چطور این نقیصه را جبران کنیم؟ با کار گذاشتن دو ایمپلنت در دهان می‌توان پروتز را در دهان ثابت کرد. این کار علاوه بر اینکه باعث بالا بردن اعتماد به نفس متقاضی میشود، راحت تر هم هست. در نتیجه کارهایی مثل غذا خوردن، حرف زدن و خندیدن نیز ساده می‌شوند. در نتیجه از لحاظ روانی نیز تاثیر مطلوبی روی فرد دارد.
