پروتز دندان

زمانی که فردی یک یا چند دندان خود را از دست می‌دهد با شیوه‌های مختلفی می‌تواند جای آن دندان را پر نماید. یکی از این شیوه‌های بسیار موثر انجام پروتز دندانی است.

به بیان دیگر امروزه به دلیل پیشرفت‌های بی‌شمار در علم پزشکی، پروتزهای دندانی جایگزینی طبیعی‌تر و مناسب‌تر برای دندان‌ها یا بافت‌های از دست رفته می‌باشد. به گونه‌ای که در اکثر مواقع، تشخیص پروتز دندان از دندان‌های طبیعی بسیار دشوار است. همچنین اگر نصب پروتز به درستی انجام شود نه تنها خوردن غذا آسان‌تر می‌شود، بلکه اعتماد به‌ نفس فرد را نیز افزایش می‌دهد.

در حقیقت دندان‌ها به دلایل گوناگونی از جمله پوسیدگی و صدمه دیدن، شکل طبیعی و اصلی خود را از دست می‌دهند. در این هنگام است که با استفاده از پروتز دندان به «اصلاح طرح لبخند»، تعویض و ترمیم دندان‌های آسیب دیده می‌پردازند. پروتزهای دندانی دارای مزایای فراوانی هستند که برخی از آنها عبارتند از:

• ترمیم و مراقبت اثربخش از سلامت دندان و دهان
• کم نمودن میزان کوچک شدن استخوان فک
• بهبود کیفیت زندگی و افزایش اعتماد به نفس

اولین و مهم‌ترین دلیل جایگزین نمودن دندان‌های از دست رفته حفظ سلامت و بهداشت دهان و دندان و زیبایی است. چرا که عدم ترمیم و جایگزینی به موقع دندان‌ها سبب آسیب بیشتر به سایر دندان‌ها و حتی مینای دندان‌های سالم خواهد شد. علاوه بر این پس از کشیدن دندان، جابجایی مضر دندانی غیر قابل پیش بینی است. در نتیجه ممکن است دندان‌ها کج و به به طرف فضای باز بدون دندان متمایل شوند. نتیجه این جابجایی پوسیده شدن دندان‌ها و نابسامانی‌های اکلوژن می‌باشد. ضمناً دندانهای خلفی‌تر تمایل به حرکت به سمت جلو دارند. حال تجسم کنید که اگر یک دندان مثلاً اولین آسیای بزرگ فک پایین از دست برود چه اتفاقاتی ممکن است بیفتد؟

تحقیقات نشان داده‌اند که اگر پنج سال پس از کشیدن دندان، آنها دچار جابجایی نشوند، هرگز در سال‌های بعد دچار تغییر و جابجایی نخواهند شد.

جایگزین نمودن و ترمیم دندان ها به ویژه دندان‌های قدامی یکی از اقدامات پرطرفدار جهت افزایش زیبایی چهره است. چرا که هر فرد لبخند منحصر به فرد خود را دارد. علاوه بر این از آنجایی که دندان‌های قدامی در لبخند قابل مشاهده هستند، زیبایی آنها از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد.

یکی از دلایل اهمیت جایگزین نمودن دندان‌های از دست رفته، داشتن دندان‌های سالم جهت جویدن و بلع غذا است. زیرا اگر غذا به درستی جویده نشود سبب ایجاد مشکلات گوارشی خواهد شد.

پروتز ثابت دندان یکی از انواع مختلف پروتزها می‌باشد که معمولا به نام عمومی روکش دندان در بین افراد جامعه شناخته می‌شود. در پروتز ثابت، بیمار نمی‌تواند آن را از دهان خارج کند پروتز ثابت می‌تواند بر روی ایمپلنت یا دندان فرد کار گذاشته شود.

این نوع پروتز به وسیله چسب مخصوص یا پیچ به دندان یا ایمپلنت دندان وصل می‌شود. این نوع پروتز را فقط دندانپزشکی که به آن مراجعه کرده‌اید می‌تواند از دهان شما خارج کند. پروتز دندانی ثابت از مواد متفاوتی تولید می‌شود که عبارتند از:

۱. روکش سرامیک وصل شده به فلز (PFM)

فریم این نوع از پروتز دندانی با استفاده از فلزاتی مانند تیتانیوم، پالادیوم و طلا تولید می‌شود. بعد از آن یک لایه سرامیکی بر روی این فریم ساخته می‌شود که شبیه به دندان فرد است. ممکن است بگویید که این نوع روکش چگونه مانند دندان هر فرد ساخته می‌شود که در ادامه این موضوع را شرح می‌دهیم.

• در ابتدا دندانپزشک دندان بیمار را برای قالب گیری حاضر می‌کند و سپس قالب گیری دندان‌ها را انجام می‌دهد.
• قالب دندان‌ها به لابراتوار دندانپزشکی ارسال شده و ماکت دندان با استفاده از گچ ساخته می‌شود.
• بر روی ماکت فریم با استفاده از یکی از فلزاتی که نام بردیم ساخته می‌شود و چند لایه سرامیک در حرارت بالا بر روی فریم فلزی قرار می‌گیرد.

۲. روکش سرامیک فشرده یا دی اکسید زیرکونیوم

در ساخت این نوع روکش هیچگونه فلزی به کار برده نمی‌شود. در این نوع روکش نیز مانند روکش‌های فلزی قالب گیری صورت می‌گیرد و در لابراتوار ماکت دندان با استفاده از دوربین‌های ۳ بعدی اسکن می‌شود. بعد از اسکن سه بعدی، کامپیوتر روکش دندان مورد نظر را طراحی می‌کند. سپس بلوک‌های زیرکونیومی با استفاده از دستگاه‌هایی به نام CAD CAM که شبیه به دستگاه تراشکاری صنعتی هستند به شکل دندان طراحی شده تراشیده می‌شود. استفاده از سرامیک فشرده به جای فلز مزایای بسیار زیادی دارد، از جمله:

• حساسیت‌هایی که در روکش‌های فلزی برای دندان به وجود می‌آید در استفاده از روکش‌های سرامیک فشرده نیست.
• روکش‌های سرامیک فشرده با رنگ و فرم دندان هماهنگی بیشتری دارند.
• زیرکونیوم‌ها با محیط زیست سازگاری دارند و از نظر بیولوژیکی خنثی می‌باشند.
• سرامیک فشرده برق و حرارت را به سختی از خود عبور می‌دهد.
• پلاک‌های دندانی بر روی سطح این روکش‌ها جمع نمی‌شوند.
• به دلیل نفوذپذیری این روکش‌ها، ظاهری زیباتر و طبیعی‌تر دارند.
• استفاده از این مواد خطر التهاب لثه ندارد.

شما ممکن است برای بازسازی یک دندان و بازگرداندن شکل و اندازه طبیعی آن و یا جایگزینی یک دندان از دست رفته، نیازمند درمان با استفاده از پروتزهای ثابت باشید و ضمنا وقتی میزان کافی از نسج دندان برای نگهداری یک پرکردگی وسیع باقی نمانده باشد، روکش می‌تواند آن دندان را پوشانده و ساپورت کند.

روکش درمان خوبی برای دندانهای بدرنگ و یا بدشکل است. همچنین برای پوشاندن یک ایمپلنت دندانی نیز استفاده می‌شود. اگر ما روکش شدن دندان را توصیه می‌کنیم، احتمالاً به یکی از دلایل فوق می‌باشد تا به شما کمک کنیم دندانهایی سالم و لبخندی زیبا داشته باشید.

این نوع پروتز به راحتی بر روی لثه‌ها قرار می‌گیرد یا می‌توان به آسانی آن را از دهان خارج کرد. در صورتی که فرد تمامی دندان‌های خود را کشیده باشد، می‌تواند از پروتز متحرک کامل استفاده کند. بیمار ممکن است در ابتدای استفاده از این نوع پروتز احساس خوبی نداشته باشد اما با استفاده بیشتر و گذشت زمان این حس از بین می‌رود.

در این نوع پروتز، استخوان فک به مرور زمان تحلیل می‌رود. باید هر ۱ تا ۲ سال یکبار استخوان فک چک شود و هر ۵ تا ۷ سال یکبار نیز باید جایگزینی استخوان‌ها صورت گیرد. اگر بیمار همه دندان‌های خود را نکشیده باشد می‌توان از پروتز پارسیل استفاده کرد. پروتز پارسیل بر روی صفحه فلزی ساخته می‌شود و سپس با یک لایه پلاستیکی که همرنگ لثه‌ها می‌باشد سطح آن را می‌پوشانند.

زمانی که ساختار دندان ضعیف باشد و نیاز به محافظت و حمایت داشته باشد، می‌توان از روکش استفاده کرد. همچنین در برخی موارد روکش دندان برای زیبایی نیز استفاده می‌شود. بعضی افراد به دلیل نداشتن بعضی از دندان‌های آسیابی مشکلاتی را در جویدن و بلع دارند که روکش دندان به کمک این افراد می‌آید و جویدن را برای افراد راحت‌تر می‌کند.

از انواع پروتزهای دندانی می‌توان به بریج دندان اشاره کرد. پروتز ثابت دندان که بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد همین نوع از پروتز دندان است. از این نوع پروتز زمانی استفاده می‌شود که بیمار بیشتر از یک دندان را از دست داده باشد و دندان‌های از دست رفته بین دو دندان دیگر قرار گرفته باشند. در این حالت دندان‌های کناری تراشیده می‌شوند و یک پل یا bridge بین دندان‌های اصلی زده می‌شود. بدین صورت ناحیه خالی بین دندان‌ها پر می‌شود و زیبایی فرد باز می‌گردد.

لمینت دندان یا ونیرها یکی از مدرن‌ترین رویکردها حل مشکلات زیبایی در دندانپزشکی پیشرفته امروزی است.
ونیرهای لامینتی بسیار نازک بوده و به سطح جلویی دندان موجود چسبانده می‌شوند. در نتیجه شما لبخندی زیباتر و طبیعی‌تر از همیشه خواهید داشت.

در مواردی که پوسیدگی‌های دندان، تاج دندان را به شدت تخریب کرده است یا زمانی که میزان حفره ایجاد شده در دهان به قدری زیاد باشد که نتوان از روش‌های کلاسیک برای پر کردن دندان استفاده کرد، اینله ها و اونله ها به کار برده می‌شوند.

اینله و انله دندان، روشی برای درمان پوسیدگی و ترمیم دندان هستند و کاربرد زیادی برای دندان‌های آسیابی دارند. این دو روش نسبت به روکش دندان بسیار با دوام‌تر و مستحکم‌تر هستند. زمانی که پوسیدگی دندان سطحی باشد یا دندان دچار ترک خوردگی یا شکستگی شده باشد از این دو روش برای ترمیم دندان استفاده می‌شود. به بیان دیگر زمانی که ساختار دندان سالم باشد و میزان پوسیدگی آنقدر کم باشد که دندانپزشک نتواند آن را پر کند می‌توان از اینله و انله استفاده کرد که ساختار دندان کاملا حفظ خواهد شد. اینله و انله دندان با پر کردن دندان کاملا متفاوت است. در پر کردن دندان، دندانپزشک بعد از جدا کردن پوسیدگی‌ها اقدام به پر کردن دندان می‌کند، در صورتی که در اینله و انله باید از دندان فرد قالب گیری صورت گیرد و در لابراتوار، قسمت مشخص شده از دندان فرد ساخته شود.

پروتز دندانی پارسیل که به نام «دندان تکه‌ای» نیز شناخته می‌شود یکی از انواع پرکاربرد پروتز هستند. جالب است بدانید که پروتز پارسیل خود دارای انواع مختلفی است. به عنوان مثال هنگامی که به یک روش موقت نیاز است پروتز دندانی پارسیل فلیپر (سراسر آکریل) بهترین گزینه انتخابی است.

یکی دیگر از انواع پروتز دندانی پارسیل، پروتز کرم کبالت می‌باشد. این نوع پروتز جز بهترین گزینه‌ها برای درمان بی دندانی‌هایی محسوب می‌شود که دارای انتهای آزاد می‌باشند. همچنین به افرادی که به انجام پروتز ثابت دندان تمایل ندارند پیشنهاد می‌شود که از پروتز کرم کبالت استفاده نمایند. این نوع پروتز یک پروتز ترکیبی است که از ادغام آکریل و آلیاژ فلز حاصل می‌شود. البته توجه داشته باشید که پروتز دندانی پارسیل به دلیل داشتن گیره‌های از زیبایی ظاهری برخوردار نیست. از این رو امروزه انواع مختلفی از پروتز پارسیل طراحی و عرضه شده است که قسمت فلزی آن نیز همرنگ دندان می‌باشد که با نام پروتز پارسیل felexite نیز شناخته می‌شود.

پروتز کامل دندان یا دست دندان نوعی پروتز متحرک و مناسب افرادی است که هیچ دندانی در دهان خود ندارند (برای مثال افراد مسن و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها). این در حالی است که این روزها به دلیل وجود ایمپلنت و سپس لمینت دندان، استفاده از پروتز کامل دندان یا دست دندان به شدت کاهش یافته است. البته توجه داشته باشید ایمپلنت دندان در مقایسه با پروتز کامل دندان بسیار هزینه بردار و گران است.

جالب است بدانید که پروتز کامل نیز در دو نوع معمولی و لثه نرم موجود می‌باشد. نکته با اهمیت درباره پروتز کامل دندان این است که این نوع پروتز از دو قسمت تشکیل می‌شود. بخشی که دارای دندان‌های سفید و بخشی که دارای لثه پروتز و به رنگ صورتی می‌باشد.

توجه داشته باشید که قسمت جهت عملکرد و کارایی بهتر می‌بایست لثه پروتز دارای استحکام و مقاومت باشد.

ممکن است این سوال ذهنتان را مشغول کرده باشد که «نقش اصلی پروتزهای کامل یا پارسیل با لثه نرم چه چیزی است؟»

در حقیقت از لثه نرم به عنوان لایه‌ زیرین لثه سخت پروتز در کوتاه مدت استفاده می‌شود. لثه نرم دارای ضخامت معادل ۱-۲ میلی‌متر می‌باشد. در واقع تا زمانی از این لثه استفاده می‌شود که التهاب لثه فرد از بین نرفته باشد.

البته توجه داشته باشید که در صورت استفاده مداوم، اگرچه در ابتدای کار، بسیار راحت‌تر است، کارایی و میزان تخریب بافت لثه افزایش می‌یابد. علاوه بر این تمیز نمودن لثه نرم بسیار دشوار و طاقت فرسا است. همچنین احتمال رشد و تکثیر باکتری‌ها و قارچ‌ها در خلل و فرج لثه‌های نرم بسیار زیاد است.

پروتزهای متحرک این قابلیت را دارند که اختیار آنها در دست بیمار باشد. در این نوع پروتزها، به چسب و تراش دندانهای مجاور (در صورت استفاده از پروتزهای جزئی) نیاز نخواهد بود. ضمن اینکه این نوع پروتزها نیز به مانند دندانهای طبیعی عمل می‎کنند. به راحتی در دهان جا می‎گیرند و باعث زیبایی دهان و دندان می‎شوند. از سوی دیگر می‎توان با آنها به خوبی از مواد غذایی مختلف استفاده و براحتی تکلم کرد.

• دوبارمسواک زدن در روزبرای پروتز دندان متحرک
• در روزهای ابتدایی استفاده از پروتز دندان در هنگام خواب نیزدندان مصنوعی را خارج نکیند .
• مراقبت از افتادن پروتز دندان در هنگام تمیز کردن آن
• تمیز کردن سطح خارجی پروتز دندان با مسواک مخصوص دندان مصنوعی
• تمیز کردن دهان و لثه ومخاط داخلی دهان با یک مسواک بسیار نرم
• قرار دادن دندان مصنوعی یا پروتز دندان متحرک هفته ای یک بار داخل یک محلول ضدعفونی کننده به مدت ۸ ساعت
• قرار دادن پروتز دندان در هنگام عدم استفاده در یک ظرف آب نمک
• قرار دادن پروتز دندان هنگام حمام رفتن داخل یک محلول تمیز کننده (یک قاشق چای خوری سرکه یا محلول سفید کننده خانگی (وایتکس ) و یک لیوان آب ) و شتشوی آن بعد از خارج کردن از محلول تمیز کننده
• تمیز کردن دندان مصنوعی یا پروتز دندان بلا فاصله پس از خوردن غذاهای رنگی
• قرار دادن پروتز دندان به مدت ۶ تا ۸ ساعت در ظرف محتوای آب و یک قاشق سفید کننده خانگی در صورت تغییر رنگ

نکته : پس از قرار دادن پروتز دندان در هر گونه محلول به دقت آن را شستشو دهید.

دندانپزشک ابتدا مقداری آماده سازی بر روی دندان انجام می‌دهد و سپس از دندان آماده شده قالب گیری کرده و برای لابراتوار ارسال می‌شود. در لابراتوار قالب‌ها با گچ مخصوص ریخته می‌شود و ماکتی گچی از دندان مذکور ساخته می‌شود، سپس روی این ماکت ابتدا فریم فلزی ساخته شده و سپس چند لایه سرامیک به چارچوب فلزی در درجه حرارت بالا متصل می‌شود با در نظر گرفتن ویژگی‌های فردی (مثل رنگ دندان) می‌توان پروتز دندان زیباتری را که شبیه به دندان‌های خود بیمار باشد بدست آورد.

استفاده از پروتز دندان چه مزایایی دارد؟

اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که چند دندان خود را از دست داده اید و هنگام جویدن، گاز گرفتن، صحبت کردن و… با مشکل مواجه می شوید، پروتزها می توانند راه حل مناسبی برای بهبود آنها باشند. پروتزها کاملا سفارشی و متناسب با شکل و اندازه دهان شما ساخته می شوند و در ساخت آنها سعی می شود که تا حد ممکن طبیعی ساخته شوند.

استفاده از پروتز دندان باعث می شود که از فرسایش و سائیدگی و یا شکستگی و آسیب دندانهای باقی مانده جلوگیری شود. استفاده نکردن از پروتز ها ممکن است باعث شود که دندانهای طبیعی جابجا شده و یا کج شوند.

دندان های مصنوعی (پروتزهای متحرک) می توانند پس از اینکه در آورده شوند سریعاً در جای خود قرارگیرند و اصلا مشخص نیست که پروتزها در دهان شما وجود دارند، به این نوع پروتز ها، پروتزهای فوری گفته می شود. پروتزها هرگز نمی توانند جای دندان های طبیعی شما را بگیرند پس بنابراین مدت زیادی طول می کشد تا به آنها عادت کنید.

چنانچه قبلاً از دندان مصنوعی استفاده نکرده اید از دندانپزشک بخواهید در مورد مشکلات آن هنگام گذاشتن و بو داشتن برای شما توضیح دهد. و همچنین در مورد چگونگی مراقبت کردن از آنها و نگهداری صحیح آنها شما را آگاه کند.

عوارض پروتز دندان چیست؟

۱. آلرژی و حساسیت به پروتز

برخی از افراد به مواد موجود در پروتزهای دندان آلرژی دارند. همچنین در تاج دندان از موادی استفاده می‌شود که ممکن است این حساسیت را بیشتر کند. در این صورت دندان در قسمت تاج به خوبی پوشانده نمی‌شود و مشکلات بیشماری را برای بیمار به وجود می‌آورد. در صورت مشاهده هر نوع آلرژی سریعا به دندانپزشک خود مراجعه کنید.

۲. احساس ناراحتی در دهان به خاطر وجود جسم خارجی

در روزهای اول انجام پروتز ممکن است کمی احساس ناراحتی داشته باشید و پروتز کمی شما را اذیت کند زیرا جسم اضافه‌ای در دهان شما قرار دارد. مطمئن باشید که این حس با گذشت زمان از بین خواهد رفت. طبق تحقیقات انجام شده، ۹۰٪ این موارد بعد از مدتی بهبود پیدا می‌کنند. اما در صورت وجود این حس بعد از گذشت مدتی باید به دندانپزشک مراجعه کنید تا ریشه اصلی آن پیدا شود.

۳. شل شدن تاج دندان در روزهای اول

یکی از موارد شایع که برای بسیاری از بیماران به وجود آمده است، شل شدن تاج دندان بعد از پروتز است. توجه کنید که در روزهای اول بعد از انجام پروتز باید مواد غذایی مصرف کنید که نرم باشند. همچنین آرام جویدن غذا نیز بسیار مهم است. اگر در روزهای اول بعد از انجام پروتزهای دندانی، غذاهای چرب و سفت بخورید، مطمئنا تاج دندان شما شل خواهد شد.

نتیجه گیری

در چند دهه گذشته نه تنها انجام پروتزهای دندانی بسیار رواج یافته است بلکه انجام خدمات دندانپزشکی زیبایی از جمله لمینت دندان، روکش دندان و به طور کلی اصلاح طرح لبخند نیز از طرف مردم با استقبال باشکوهی روبرو شده است. هر یک از این خدمات با توجه به روش انتخابی و میزان آسیب دارای عوارض جانبی مخصوص خود است که می‌بایست آنها را مدیریت نمود. بنابراین مراجعه و مشورت با دندانپزشک اولین و مهم‌ترین اقدام هنگام بروز و افزایش شدت این عوارض است.